Σπύρου Κίκερη
ΠΡΟΛΗΨΗ Η ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ!
«Πρόληψη η της Ασφαλείας Πτήσεων Πεμπτουσία
και η Διερεύνηση, η Πηγαία αυτής Ουσία!»
Μ’αφορμή το Ατύχημα του Ελικοπτέρου Huey UH-1
της 19ης Απριλίου 2017!
Επειδή ο πόνος μου τέτοιες ώρες είναι οδυνηρός και ένεκα του ότι τέτοιες στιγμές μέσα μου, ξυπνούν μνήμες και μνήμες, αδυνατώ να σιωπώ κι’αμέσως μπαίνω στης γραφής μου το οδοιπορικό, από την παραπάνω φωτογραφία!
Ναι είμαι εγώ, στο τότε Γραφείο Ασφαλείας Πτήσεων της 110 Πτέρυγας Μάχης (ΠΜ) στη Λάρισα, εργαζόμενος σκληρά, με τους δύο βοηθούς μου, να ετοιμάσω Φακέλους Διερευνήσεως Μείζονος θανατηφόρου Ατυχήματος!
Εκεί έμαθα να ερευνώ, να ψάχνω, να σκέφτομαι, να γράφω, να συσχετίζω, να συμπεραίνω, να περιγράφω και ναι να προλαμβάνω!
Σε σχετικές περιπτώσεις εργάστηκα ώρες, εργάστηκα μέρες, εργάστηκα νύχτες, γιατί είχα έγκαιρα συνειδητοποιήσει, ότι η Πρόληψη είναι της Ασφαλείας Πτήσεων η πεμπτουσία και η Διερεύνηση η πηγαία αυτής ουσία!
Αυτός είναι και ο λόγος, που σαν εκπαιδευτής του Σχολείου Ασφαλείας Πτήσεων της Πολεμικής Αεροπορίας (ΠΑ) πάντοτε έλεγα στους εκπαιδευόμενους, ότι τα εγκόλπια των πιλότων και τα Flight Manuals είναι γραμμένα με αίμα, στο μεγαλύτερο μέρος τους!
Γραμμένα με αίμα, από τα κατά περίπτωση συμπεράσματα των διερευνήσεων! Να γιατί η διερεύνηση των ατυχημάτων είναι κατεπείγουσα εργασία, σε τέτοιο βαθμό, όσο καμιά άλλη σε καιρό Ειρήνης!
Ναι, πιστεύω ακράδαντα, ότι οι εμπειρογνώμονες και διερευνητές, εφόσον τους έχει ανατεθεί η ιερότητα διερεύνησης Αεροπορικών ατυχημάτων, όχι μόνον δεν έχουν το δικαίωμα της αργοπορίας, της ολιγωρίας και της κωλυσιεργίας, αλλά αντίθετα, έχουν υπέρτατο χρέος να δώσουν το πόρισμά τους, στον μικρότερο δυνατόν χρόνο!
Δεν θα ήθελα να μπω σε λεπτομέρειες για το υπόψη ατύχημα, θα σεβαστώ, όσο μπορώ και τους Νεκρούς και τους Συναδέλφους πιλότους!
Με προσωπική ανάρτηση άλλωστε, ήδη ανέφερα πως θα μπορούσα κάλλιστα να ήμουν σε αντίστοιχη θέση στην ίδια περιοχή, περιγράφοντας μια άγρια δική μου περίπτωση προ πολλού! Όμως κάποια πράγματα οφείλω συνειδησιακά να τα σχολιάσω, χάριν της προλήψεως και μόνον αυτής! Γιατί;
Γιατί είναι φορές, που η σιωπή μέσα μου, επαναστατεί και αφόρητα με πιέζει, φτάνοντας αρκετές φορές στη συνείδησή μου κι’εκείνη τότε, με πλήττει και δριμύτατα με επιπλήττει! Τότε όσο και αν λυπάμαι, όσο και αν προσπαθώ, είμαι ανήμπορος στην απόλυτη σιωπή να πειθαρχώ!
Ήδη χτες αμέσως μετά το ατύχημα, με πήραν συνεργάτες του Κου Ευαγγελάτου και με παρακάλεσαν να πάω στην εκπομπή του, το αρνήθηκα κατηγορηματικά, αυτό κάνω εξ συστήματος τελευταία και δεν υπάρχει περίπτωση ν’αναθεωρήσω τις απόψεις μου! Το ίδιο έκανα και με άλλους.
Την επομένη με πήρε τηλέφωνο Κος Χαρδαβέλας, σαν παλιός μου γνώριμος και με παρακάλεσε δυο λόγια να του πω τηλεφωνικά, σαν απόσταγμα της πείρας και των γνώσεων μου, για μια νέα εφημερίδα που βγάζει. Με το σταγονόμετρο δυο κουβέντες έσταξαν στο ακουστικό του! Όμως ας προχωρήσουμε αφήνοντας τους δημοσιογράφους στο έργο τους, με τις όποιες εντυπώσεις έχει ο καθένας, όπως και’γω, γι’αυτούς!
Σαν άνθρωπος, έχω βαθιά μέσα μου την εντύπωση, ότι οι Ιπτάμενοι έχουν ξέχωρη ιδιαιτερότητα στην προσωπικότητά τους! Αυτή την ιδιαιτερότητα, συνήθως την αποκαλώ ιδιοσυστασία! Ακριβώς αυτή η ιδιοσυστασία των Ιπταμένων συνεπάγεται και ιδιαιτερότητες στους χειρισμούς αρμοδίων, για περιπτώσεις ακόμη και μεγίστων ή μοιραίων λαθών και σφαλμάτων αυτών!
Παράδειγμα δεν πρέπει να τιμωρήσεις εξοντωτικά έναν πολεμιστή, επειδή αποτόλμησε μία παράβαση, ή να εξοντώσεις ποινικά έναν πιλότο, που λόγω σφάλματός του ή παράλειψής του, στάθηκε αφορμή σοβαρού ατυχήματος, με οικονομικές συνέπειες και όχι μόνο!
Το γιατί, δεν είναι και τόσο δύσκολο στην κατανόησή του! Τον πολεμιστή τον θέλεις γενναίο και ηρωικό, τούτα όμως τα χαρίσματα, προϋποθέτουν ψυχικές αρετές και περίσσεια ενέργειας, που ελλοχεύουν σαν ηφαίστειο μέσα του, ζητώντας επίμονα μερικές φορές διέξοδο!
Να λοιπόν ο ειδικός χειρισμός, που έλεγα! Και να από τη μια μεριά ο Στρατιωτικός Ποινικός Κώδικας (ΣΠΚ) άτεγκτος και ψυχρός στη γραφή του και από την άλλη η αναγκαίουσα πρακτική, που απαιτεί τη σύνθεση του Αεροδικείου, για παράδειγμα, ν’αποτελούν τρεις Δικαστικοί και δύο Ιπτάμενοι Αξιωματικοί!
Όμως ας μην επεκταθούμε επί αυτού του θέματος, αφού πούμε, ότι άλλο το πόρισμα διερεύνησης, και άλλο η παράλληλη έρευνα ΕΔΕ ή Προανάκρισης, κατά περίπτωση!
Πάντως καλό είναι να θυμόμαστε, ότι η Διερεύνηση γίνεται πάντα με μόνο σκοπό, τον εντοπισμό του τι έφταιξε μ’απώτερο σκοπό τη λήψη μέτρων, βάσει των συμπερασμάτων, προκειμένου να προληφθούν όμοια ή παρόμοια ατυχήματα!
Το υπόψη ατύχημα δεν είναι δύσκολο στη Διερεύνηση, η περίπτωση είναι από τις πιο απλές, που μπορεί ένας σχετικός εμπειρογνώμονας να διαχειριστεί!
Η προηγούμενη άποψη, αναπόφευκτα θα αυστηροποιήσει τις απόψεις μου σχετικά με τα χρονικά όρια πέρατος των ερευνών! Κι’αυτό γιατί η εξαγωγή συμπερασμάτων επείγει τόσο, όσο ελάχιστοι μπορούν ν’αντιληφθούν!
Το ατύχημα αυτό στη διερερεύνησή του ναι, είναι ιδιαίτερα απλό! Εύλογο είναι λοιπόν ν’αναρωτηθεί κανείς, μα πως είναι δυνατόν ένα ατύχημα απλό στη διερεύνηση, να περιέχει ωφέλιμα συμπεράσματα!
Εδώ οφείλουμε να διευκρινίσουμε, ότι τα συμπεράσματα και τα εξ’αυτών οφέλη δεν είναι συνάρτηση, αρκετές φορές, του βαθμού δυσκολίας της Διερεύνησης, εκεί αλλάζουν τα χρονικά όρια και μόνον! Γι’αυτό και ο χρόνος πέρατος των Διερευνήσεων πρέπει να είναι σχετικός και όχι απόλυτος!
Αυτό το λέω γιατί εδώ και αρκετά χρόνια έχει παγιωθεί, η αλόγιστη χρονοτριβή, που εύλογη, κατά κάποια έννοια, είναι σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις και εξηγούμαι.
Αν ήμουν Αρχηγός, για παράδειγμα, και η επιτροπή διερευνήσεως του υπόψη ατυχήματος καθυστερούσε πάνω από τρεις ημέρες να υποβάλλει, πλήρη φάκελο διερευνήσεως, λυπάμαι αλλά θα ήταν ανεπανόρθωτα εκτεθειμένη απέναντί μου!
Φυσικά θα είχε προηγηθεί η κατάργηση της πάγιας τακτικής της εξαμηνιαίας, ετήσιας και κατά το δοκούν χρονικής διάρκειας εξαγωγής συμπερασμάτων και σύνταξης πορισμάτων των Αεροπορικών Ατυχημάτων, καθώς του χαρακτηρισμού διαβάθμισης και δημοσιοποίησης αυτών! Καθόσον είμαι της αρχής ότι αυτός που πληρώνει, θα πρέπει να διατηρεί στο ακέραιο το δικαίωμα της ενημέρωσής του!
Για να δούμε λοιπόν, μερικά πράγματα τα οποία ενδεχομένως να έπαιξαν ρόλο στο υπόψη ατύχημα και ίσως θα μπορούσαν να το προλάβουν!
Με ανάρτησή μου στο διαδίκτυο, προσπάθησα να προλάβω το δημοσιογραφικό πόλεμο, που θα ξεσπούσε, λόγω της «παλαιότητας του μέσου! Φυσικά και στάθηκε αδύνατον!
Όμως ας υπογραμμισθεί ότι η «παλαιότητα» ενός ιπτάμενου μέσου, δεν υφίσταται, ούτε καν σας όρος και δεν υφίσταται, εφόσον το μέσον υποστηρίζεται από την κατασκευάστρια εταιρεία και συντηρείται κατά τα προβλεπόμενα! Εφόσον τηρούνται οι δυο αυτές βασικές προϋποθέσεις, το ιπτάμενο μέσον θεωρείται πλόιμο!
Φυσικά άλλες οι δυνατότητες ενός σύγχρονου Ε/Π, Super Puma, Sikorsky ή Apache AH-64A, για παράδειγμα σε συνδυασμό με το χρυσό κανόνα, που θέλει «Την επιχειρησιακή εκμετάλλευση των μέσων σύμφωνα με τις δυνατότητες ενός εκάστου αυτών!
Επί του προκειμένου οφείλουμε ένα φόρο τιμής στον υπόψη τύπο HUEY UH-1 ή Β και ΑΒ – 205, καθόσον μέχρι σήμερα έχουν διασώσει πολλές εκατοντάδες, να μην πω χιλιάδες ατόμων, είτε σε αποστολές Έρευνας Διάσωσης (SAR), είτε σε αποστολές μεταφοράς ασθενών και τραυματιών, πολλές φορές υπερβαίνοντας τις δυνατότητές τους!
Και για να κλείσουμε τα περί παλαιότητας του μέσου και τα συναφή, ναι δεν τα «συμμερίζομαι» εντός εισαγωγικών βέβαια! Τα εισαγωγικά δε τα βάζω επειδή είμαι της αρχής, ότι η Ασφάλεια πτήσεων είναι σε μεγάλο βαθμό και θέμα, οικονομικό!
Από τη στιγμή όμως που απωλέσθηκε, λόγω τεχνικής βλάβης Α/Φ τύπου Β-2 των ΗΠΑ κόστους 2.2 δις δολαρίων - όσο περίπου η περιουσία του Σπύρου Λάτση! –
Και από τη στιγμή που συνέβη, παρόμοιο με το υπόψη ατύχημα, Ε/Π ΑΗ 64 A (Apache), στην Εύβοια στις 5/11/2008, με μόνη διαφορά ότι ήταν νύχτα, εκείθεν ειλικρινά σιωπώ κι’υποκλίνομαι στο Θεό για τύχη καλή στον όποιον άτυχο ή τυχερό!
Βεβαίως άλλο η Ειρήνη και άλλο ο Πόλεμος, ο καθένας το αντιλαμβάνεται εν πρώτοις αυτό, ναι αλλά εμείς εν ειρήνη εκπαιδευόμαστε, για να’μαστε έτοιμοι για τον πόλεμο κι’αυτό ο καθένας πάλι το αντιλαμβάνεται! Εκείνο που δεν αντιλαμβάνεται κάποιος, είναι ότι «τ’αδύνατα δε μπορούν να γίνουν δυνατά» και εξηγούμαι.
Αυτοί που πιστεύουν ότι αν η συγκεκριμένη αποστολή ήταν πολεμική δεν θα είχε την ίδια κατάληξη πλανώνται, πλάνην οικτρά! Γιατί εκεί θα είχε με βεβαιότητα την ίδια κατάληξη, απλά την πολεμική περίοδο, η περίπτωση θα πέρναγε στα ψιλά!
Για να προχωρήσουμε λίγο παραπέρα! Έχω κι’άλλες φορές πει, ότι το ελικόπτερο (Ε/Π), σαν ιπτάμενο μέσον είναι παράδοξο, ατίθασο, προκλητικό, παγίδα! Το Ε/Π δεν θέλει απ’τη φύση του να πετάει, όπως το αεροπλάνο, απλά εξαναγκάζεται απ’τον άνθρωπο να πετάει και δεν επεκτείνομαι παραπέρα.
Εκείθεν αυτή του η παραδοξότητα συνεπάγεται και θετικές ιδιαιτερότητες, που το καθιστούν εκπληκτικό, στις δυνατότητές του! Μπορεί λοιπόν το Ε/Π να μην είναι μέσον παντός καιρού (All Weather), όμως οι χειριστές του σιγά σιγά και με την απόκτηση εμπειρίας θα πρέπει να καταστούν, κατά κάποια έννοια (All Weather Pilots!)
Ίσως πολλοί να εκπλήσσονται από τις απόψεις μου αυτές, όμως έτσι είναι! Ας σημειωθεί ότι οι περισσότεροι κατασκευαστές Ε/Π δεν δίνουν καιρικά όρια για τα μέσα τους, δίνουν όμως έμφαση και ιδιαίτερη σημασία στην «Πείρα» την «Κρίση» και την «Αντίληψη» των πληρωμάτων!
Δεν ήταν λίγες οι φορές, που σαν Αξιωματικός Επιχειρήσεων και εκπαιδευτής, πήρα χειριστές, που είχαν επιστρέψει διακόπτοντας αποστολές λόγω καιρού και τις εκτελέσαμε μαζί!
Ας μη ξεχνάμε ότι το Ε/Π θα χρειαστεί να παλέψει με όλα τα στοιχεία της φύσης, για τον απλούστατο λόγο, ότι τα ναυάγια και τα διάφορα που συμβαίνουν, κάτω από τραβηγμένες συνθήκες συνηθέστατα συμβαίνουν!
Ναι αλλά θα πρέπει να ληφθεί υπόψη, ότι το Ε/Π είναι το μόνο ίσως ιπτάμενο μέσον μου μπορεί να ελαττώσει βαθμιαία την ταχύτητά του μέχρι μηδενισμού και να σταθεί στον αέρα, όση ώρα επιθυμεί κάνοντας επί τόπου στροφή 180ο να κινηθεί και στις 360ο και να προσγειωθεί οπουδήποτε, ανά πάσα ώρα και στιγμή!
Για πάμε όμως σε άλλες παραμέτρους, που ίσως έπαιξαν το ρόλο τους στο συγκεκριμένο ατύχημα, παραμέτρους που δε μπαίνουν εύκολα στο νου, ανθρώπων μη γνωριζόντων, τις ιδιαιτερότητες των διάφορων αποστολών και του μέσου!
Η συγκεκριμένη πτήση είχε μια ιδιαιτερότητα! Ποια ήταν αυτή; Ήταν Πτήση VIP – οι πτήσεις μεταφοράς Ανωτάτων Αξιωματικών θεωρούνται πτήσεις VIP, διεπόμενες από ιδιαίτερο καθεστώς! - Ίσως λίγοι γνωρίζουν ότι και στις αναφορές των πιλότων, η αναφορά του είδους VIP πρέπει να αναφέρεται, αρχής γενομένης από του σχεδίου πτήσεως!
Εδώ ποιος ήταν ο επιβαίνων; Κάθε άλλο, παρά τυχαίο πρόσωπο, όσο και αν ο τίτλος του και ο βαθμός του δεν το μαρτυρούν! Και’δω οφείλουμε βασικές επεξηγήσεις! Υποδιοικητής Στρατιάς! Ναι αλλά πόσοι των Ελλήνων Γνωρίζουν ότι η Ελλάδα μας έχει μία Στρατιά όλη κι’όλη!
Δε γνωρίζω σήμερα, το Διοικητή Στρατιάς πως τον προσφωνούν, ξέρω όμως καλά ότι κάποτε τον προσφωνούσαν Στρατάρχη! Τότε που τον Υποδιοικητή, προφανώς, θα προσφωνούσαν εκτιμώ Υποστρατάρχη ή κατ’ελάχιστον Επιτελάρχη!
Όσο για το βαθμό, τι να πούμε για το βαθμό στην κοινή τουλάχιστον γνώμη, που έχει κατακλυσθεί από Στρατηγούς κάθε είδους και κατηγορίας, με τους περισσότερους, φυσικά «Μαϊμού!» Να το πιάσω το θέμα ας τ’αφήσουμε καλύτερα, για να μη ξεράσουμε απ’τη «μπόχα» του !
Όμως κακά τα ψέματα η επιβίβαση του Υποστράτηγου και δεύτερου στην Ιεραρχία της 1ης και μόνης Στρατιάς στη Χώρα μας, στην υπόψη πτήση έλεγε πολλά! Γιατί το άτομο αυτό είναι το κατά βάση επιφορτισμένο, με το χρέος της διεξαγωγής των όποιων Στρατιωτικών Επιχειρήσεων!
Να λοιπόν το κρίσιμο σημείο, που ένας Χειριστής καλείται ν’αποδείξει στον πρώτον τη τάξει Επιχειρησιακό Επιτελή της Χώρας μας, ότι δεν ολιγωρεί, εμπρός στο εμπόδιο της όποιας αντιξοότητας και σαν άξιος μαχητής μπορεί υπερηφάνως να αισθανθεί, στα μάτια του Υπέρμαχου Μαχητή!
Ξέρετε είναι ίδιον των πιλότων μας και πάγια επιδίωξη της καταξίωσης του ονόματός τους! Αρέσκονται οι πιλότοι να πρωταγωνιστούν, αρέσκονται να πρωτεύουν, αρέσκονται να κάνουν πράγματα που λίγοι μπορούν να κάνουν και το πιο σοβαρό αρέσκονται αυτές οι διακρίσεις τους να μαθεύονται! Αυτή είναι η Φύση των Πιλότων μας κι’αυτό συνιστά ακατάλυτη παράδοση!
Εκείθεν τι απομένει σαν πρόληψη; Οι επιβλέποντες, ναι οι επιβλέποντες, αυτοί πρέπει να ξέρουν τα πάντα για τους χειριστές τους και να τους διαχειρίζονται ανάλογα!
Εδώ θα πρέπει να σταθούμε λίγο στους επιβλέποντες. Μήπως λόγω της παρουσίας του υψηλού, επιχειρησιακού προσώπου, δεν ήθελαν να φανούν υποδεέστεροι των περιστάσεων και «εκβίασαν» με τον τρόπο τους την εκτέλεση της αποστολής; Μήπως; Λέω. Μήπως;
Ας επανέλθουμε όμως, στην κρίση του συγκεκριμένου πληρώματος, της υπόψη πτήσης, που δεν έμελλε αισίως να εκτελεσθεί! Είπα ότι είπα για τις πτήσεις VIP και την ιδιαιτερότητα τους, γιατί υπηρέτησα στο Σμήνος Υψηλών προσώπων της ΠΑ οχτώ (8) ολόκληρα χρόνια εκ των οποίων πέντε, σαν προσωπικός πιλότος του Κωνσταντίνου Καραμανλή!
Ξέρετε, λοιπόν, πως επηρεάζεται η ψυχολογία των χειριστών ανάλογα με το βαθμό και τη θέση του επιβαίνοντος, κατά περίπτωση; Όσο δεν φαντάζεστε, κυρίως στις πρώτες πτήσεις των χειριστών! Θα αρκεσθώ σε ένα και μόνο παράδειγμα!
Κάποτε σε ένα δρομολόγιο με τον Πρόεδρο Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Καραμανλή, είχα συγκυβερνήτη, έναν πεπειραμένο, αλλά πρωτάρη χειριστή σε τέτοιου είδους πτήση! Πριν να πετάξουμε μου είπε «Ξέρεις δεν αισθάνομαι καθόλου καλά!» «Το ξέρω του είπα, δεν πειράζει θα το ξεπεράσεις!» Και για να του κάνω πλάκα του είπα «Να όταν θα στο δώσω, θα πετάς τόσο μαλακά, σα να μεταφέρεις ένα φλιτζάνι με καφέ και προσπαθείς να μη σου χυθεί!»
Ο υπόψη χειριστής είναι φίλος μου ακόμα και στο FB και είμαι σίγουρος, ότι θα βάλει τα γέλια στην ανάμνηση τούτων των γεγονότων! Ναι όταν κάποια στιγμή του είπα «δικό σου» ταραγμένος μου είπε, «πίστεψέ με, δεν μπορώ να πετάξω!»
Το ερώτημα για μένα είναι σημαντικό «Ήταν οι συγκεκριμένοι πιλότοι εξοικειωμένοι με πτήσεις VIP;» Γιατί αν δεν ήταν, τότε υπερέβαλλαν εαυτούς, προς εκτέλεση πτήσης κάτω από αντίξοες συνθήκες, που ίσως επέβαλλαν τη ματαίωση της αποστολής από το έδαφος!
Και μετά από όσα ειπώθηκαν σαν Γενεσιουργό ή πρωτεύουσα αιτία του ατυχήματος θεωρείται, κατά την ταπεινή μου άποψη «Η αντιξοότητα των καιρικών συνθηκών, σε συνδυασμό με την εμμονή των Χειριστών, προς εκτέλεση της αποστολής, μ’αποτέλεσμα την απώλεια ελέγχου της πτήσεως και την εν τέλει συντριβή του Ε/Π στο έδαφος! Με συνέπεια τον θάνατο τεσσάρων εκ των πέντε επιβαινόντων!
Σαν δε συντελέσασα αιτία, Θεωρείται: « Η μεταφορά VIP και υψηλά ιστάμενου, στην Επιχειρησιακή Ιεραρχία του Όπλου, προσώπου, που επέτεινε τις προσπάθειες των χειριστών, προς εκτέλεση της αποστολής σε συνθήκες πέραν των επιχειρησιακών δυνατοτήτων του Ε/Π!»
Τελειώνω τούτη τη γραφή, με την υπογράμμιση, για το ευρύ κοινό, ότι σε τούτα τα όπλα κι’αυτές τις ειδικότητες δε χάνονται οι λιγότερο ικανοί, αλλά χάνονται οι λιγότερο τυχεροί και οι πλέον πείσμονες!
Κλείνω δε με την μαντινάδα που ειπώθηκε στην εξόδιο ακολουθία του Ήρωα Υποστρατήγου στη γενέτειρά του Ελεύθερνα Ρεθύμνου Κρήτης:
«Κάμετε Ενός Λεπτού Σιγή κι’ύστερα Προσκυνάτε!
Γιατί Αξίζει την Τιμή ο Άνδρας, που Τιμάται!»
Κι’ακόμα με την ευχή:
«Ας είναι το Χώμα ελαφρύ, σαν Ήρωες σκεπάζει
κι’η μνήμη τους αιώνια, όπως σ’αυτούς ταιριάζει!»
Με Τιμή και Υπερηφάνεια
Σπύρος Κίκερης
